Τι είναι διαμεσολάβηση
Η διαμεσολάβηση είναι ένας τρόπος εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών. Τα μέρη προσέρχονται στη διαδικασία εκουσίως συνοδευόμενα από τους δικηγόρους τους και με τη βοήθεια του ανεξάρτητου και αμερόληπτου διαμεσολαβητή, διαπραγματεύονται και επιδιώκουν την επίλυση της διαφοράς τους με συμφωνία, η οποία περιλαμβάνεται στο Πρακτικό της Διαμεσολάβησης και, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, μπορεί να καταστεί τίτλος εκτελεστός. Η διαδικασία της διαμεσολάβησης εισήχθη στο ελληνικό σύστημα δικαίου με τον ν. 3898/2010 σε εφαρμογή της κοινοτικής Οδηγίας 2008/52/ΕΚ. Η καινούργια νομοθεσία (Νόμος 4512/2018) δεν επιβάλλει την υποχρεωτική επίλυση της διαφοράς με τη διαμεσολάβηση, αλλά την υποχρεωτική ενημέρωση και γνωριμία του πολίτη με τη διαδικασία αυτής.
Βασικές αρχές της διαμεσολάβησης
Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της είναι η εμπιστευτικότητα, γεγονός που τη διαφοροποιεί από οποιαδήποτε δικαστική ή άλλη παρεμφερή διαδικασία.
Σε οποιοσδήποτε πληροφορίες ή δηλώσεις προβούν οι συμμετέχοντες δεν μπορούν να γνωστοποιηθούν σε τρίτους και ούτε μπορούν να αποτελέσουν αποδεικτικό στοιχείο σε κανενός είδους δικαστηρίου.
Άλλο ένα σημαντικό ιδίωμα της διαμεσολάβησης. είναι η εκούσια συμμετοχή των μερών της. Είναι μια μη υποχρεωτική διαδικασία όπου τα εμπλεκόμενα μέρη έχουν τον απόλυτο έλεγχο των αποφάσεων τους, συμμετέχουν ενεργά και είναι αυτοί που τελικά θα καθορίσουν το μέλλον της διαφοράς τους, χωρίς ωστόσο να έχουν απεκδυθεί του δικαιώματος τους να προσφύγουν ενώπιον των Δικαστηρίων.
Η ταχύτητα, η αποτελεσματικότητα και η ευελιξία της διαδικασίας σε συνδυασμό με το χαμηλό κόστος αποτελούν βασικούς λόγους για να προσφύγει κάποιος στη διαμεσολάβηση.
Ο ρόλος του διαμεσολαβητή
Ο διαμεσολαβητής, δεν είναι εκεί για να κρίνει τις αποφάσεις των μερών, ούτε για να τους δώσει κατευθύνσεις. Ο διαμεσολαβητής δεν ενεργεί ως δικαστής και δεν αποφασίζει αλλά, ακολουθώντας συγκεκριμένη διαδικασία και ειδικές τεχνικές, διευκολύνει τον διάλογο μεταξύ των αντιδίκων και τους βοηθά να μετακινηθούν από τις αντίθετες σκληρές θέσεις τους στα κοινά τους συμφέροντα, ώστε να καταλήξουν σε δική τους συμφωνία.
Ο διαμεσολαβητής κάνει μόνο ερωτήσεις και όχι προτάσεις, δε δίνει λύσεις, οδηγεί τα μέρη προς τις λύσεις με του ανοιχτού τύπου κυρίως ερωτήσεων.
Ο διαμεσολαβητής διεξάγει τη διαδικασία είτε σε κοινές συνεδρίες είτε σε ξεχωριστές συναντήσεις με κάθε μέρος και παρουσία των δικηγόρων τους.
Εξοπλισμένος με τις κατάλληλες γνώσεις και τεχνικές δεξιότητες και διακατέχοντας από πνεύμα ουδετερότητας και αμεροληψίας, είναι εκεί για να διευκολύνει την διαδικασία, να βοηθήσει τον διάλογο, ώστε τα μέρη να μπορέσουν να εκφραστούν ελεύθερα και να καταλήξουν σε μια κοινή ωφέλιμη και για τους δυο απόφαση.
Τα μέρη μπορούν να επιλέξουν Διαμεσολαβητή από τον ειδικό κατάλογο που τηρείται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (www.ministryofjustice.gr) και περιλαμβάνει όλους τους Διαπιστευμένους Διαμεσολαβητές.
Διαφορές που επιλύονται με τη βοήθεια της διαμεσολάβησης
Τα είδη των διαφορών που μπορούν να λυθούν με τη διαμεσολάβηση είναι πολλά, μεταξύ άλλων, τα εξής:
οικογενειακές
μελών προσωπικών ή οικογενειακών επιχειρήσεων
εμπορικές
καταναλωτικές
μισθωτικές
τραπεζικές
εργατικές
κατασκευαστικές
πνευματικής ιδιοκτησίας
ασφαλιστικές ή αποζημιώσεων
γειτόνων ή ενοίκων πολυκατοικιών
κτηματικές
βιομηχανικές
περιουσιακές
ιατρικές
μαθητών
ναυτιλιακές
Οφέλη της διαμεσολάβησης
- Τα μέρη μπορούν να υπαγάγουν τη διαφορά τους στη διαμεσολάβηση σε οποιοδήποτε στάδιο βρίσκεται, πριν ή ακόμα και μετά την ενδεχόμενη προσφυγή τους στη δικαιοσύνη και μέχρι την έκδοση τελεσίδικης απόφασης.
- Μπορούν να επιλύσουν άμεσα τη διαφορά τους χωρίς καθυστερήσεις.
- Διαπραγματεύονται υποβοηθούμενα από το διαμεσολαβητή μέσα σε συνθήκες πολιτισμένες που τα ίδια έχουν επιλέξει.
- Η διαδικασία καλύπτεται από εχεμύθεια.
- Συντομότερος χρόνος επίλυσης σημαίνει και χαμηλότερο κόστος επίλυσης.
- Η συμφωνία επίλυσης της διαφορά τους (που περιλαμβάνεται στο Πρακτικό της Διαμεσολάβησης) αποτελεί, υπό προϋποθέσεις, εκτελεστό τίτλο και έχει την ισχύ της δικαστικής απόφασης.
- Μπορούν να διατηρήσουν τις καλές τους σχέσεις και (γιατί όχι) να επεκτείνουν τη συνεργασία.
Διαφορές που μπορούν να επιλυθούν με διαμεσολάβηση (Νόμος 4512/2018)
α) Οι διαφορές ανάμεσα στους ιδιοκτήτες ορόφων ή διαμερισμάτων από τη σχέση οροφοκτησίας, οι διαφορές από τη λειτουργία απλής και σύνθετης κάθετης ιδιοκτησίας, οι διαφορές αφενός ανάμεσα στους διαχειριστές ιδιοκτησίας κατ’ ορόφους και κάθετης ιδιοκτησίας και αφετέρου στους ιδιοκτήτες ορόφων, διαμερισμάτων και κάθετων ιδιοκτησιών, καθώς επίσης και διαφορές που εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο των άρθρων 1003 έως 1031 του ΑΚ.
β) Οι διαφορές που αφορούν απαιτήσεις αποζημίωσης οποιασδήποτε μορφής για ζημίες από αυτοκίνητο, ανάμεσα στους δικαιούχους ή τους διαδόχους τους και εκείνους που έχουν υποχρέωση για αποζημίωση ή τους διαδόχους τους, όπως και απαιτήσεις από σύμβαση ασφάλισης αυτοκινήτου, ανάμεσα στις ασφαλιστικές εταιρείες και τους ασφαλισμένους ή τους διαδόχους τους, εκτός αν από το ζημιογόνο συμβάν επήλθε θάνατος ή σωματική βλάβη.
γ) Οι διαφορές από αμοιβές του άρθρου 622Α του ΚΠολΔ.
δ) Οι οικογενειακές διαφορές, εκτός από αυτές της παραγράφου 1 περιπτώσεις α΄, β΄ και γ΄ και της παραγράφου 2 του άρθρου 592 ΚΠολΔ.
ε) Οι διαφορές που αφορούν σε απαιτήσεις αποζημίωσης ασθενών ή των οικείων τους σε βάρος ιατρών, οι οποίες ανακύπτουν κατά την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας των τελευταίων.
στ) Οι διαφορές που δημιουργούνται από την προσβολή εμπορικών σημάτων, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, βιομηχανικών σχεδίων ή υποδειγμάτων.
ζ) Οι διαφορές από χρηματιστηριακές συμβάσεις.
Εξαιρούνται από την υποχρεωτική υπαγωγή σε διαμεσολάβηση
α) οι διαφορές στις οποίες διάδικο μέρος είναι το Δημόσιο ή Ο.Τ.Α. ή Ν.Π.Δ.Δ.
β) οι διάδικοι που δικαιούνται νομικής βοήθειας κατά το ν. 3226/2004, όπως ισχύει, ή στους οποίους παρέχεται το ευεργέτημα της πενίας κατά τα άρθρα
194 και 195 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας
γ) οι δίκες οι σχετικές με την εκτέλεση
δ) η ανακοπή των άρθρων 632 και 633 παρ. 2 ΚΠολΔ
ε) κάθε άλλη περίπτωση στην οποία δεν προβλέπεται αναστολή εκτέλεσης κατά τις κείμενες διατάξεις του νόμου,
στ) οι διαφορές του ν. 3869/2010
ζ) οι διαταγές πληρωμής
Βασικές αρχές του νόμου 4512/2018
Η διαμεσολάβηση είναι εκούσια διαδικασία επίλυσης μιας αντιδικίας
Στη διαδικασία της διαμεσολάβησης, τα μέρη προσφεύγουν εθελοντικά είτε πριν είτε κατά τη διάρκεια της δίκης, μπορούν δε να την εγκαταλείψουν ανά πάσα στιγμή χωρίς αιτιολόγηση και να συνεχίσουν τη διένεξη στα δικαστήρια.
Υποχρέωση ενημέρωσης από τον δικηγόρο.
Πριν από την προσφυγή στο δικαστήριο, ο πληρεξούσιος δικηγόρος οφείλει να ενημερώσει τον εντολέα του εγγράφως, για τη δυνατότητα απόπειρας διαμεσολαβητικής διευθέτησης της διαφοράς, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις προσφυγής σε διαμεσολάβηση, καθώς και για την τυχόν υποχρεωτική υπαγωγή της διαφοράς ή μέρους αυτής στη διαδικασία της διαμεσολάβησης.
Η διαμεσολάβηση είναι γρήγορη
Ο νόμος προβλέπει σύντομες προθεσμίες για τη διεξαγωγή της. Η υποχρεωτική πρώτη απόπειρα διαμεσολάβησης πρέπει να γίνει εντός 15 ημερών, με μέγιστη παράταση 30 ημερών. Στις περισσότερες υποθέσεις η συμφωνία κλείνει σε μία ημέρα.
Η διαμεσολάβηση έχει χαμηλό κόστος
Δεν καταβάλλεται δικαστικό ένσημο και η αμοιβή του διαμεσολαβητή συμφωνείται ελεύθερα από τα μέρη. Στις μικρές υποθέσεις, μέχρι πέντε χιλιάδες ευρώ, ο δικηγόρος δεν είναι υποχρεωτικός, όπως άλλωστε και στις μικροδιαφορές ενώπιον των δικαστηρίων.
Ο νέος νόμος προβλέπει μειωμένες κατώτερες αμοιβές για τον διαμεσολαβητή, ξεκινώντας από 50 ευρώ για ορισμένες υποθέσεις που υπάγονται στην υποχρεωτική απόπειρα διαμεσολάβησης.
Η διαμεσολάβηση είναι αποτελεσματική
Η συμφωνία στην οποία καταλήγουν τα μέρη μπορεί να κατατεθεί στο Πρωτοδικείο και να αποτελέσει τίτλο εκτελεστό όπως μία δικαστική απόφαση έναντι παραβόλου 50 ευρώ.
Η διαμεσολάβηση χρησιμοποιεί σύγχρονα εργαλεία
Ο νέος νόμος υιοθετεί τη σύγχρονη τεχνολογία προβλέποντας τη χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, της τηλεδιάσκεψης, του φαξ ή της συστημένης επιστολής για τη γρήγορη και οικονομική διεξαγωγή της.
Η διαμεσολάβηση διεξάγεται από επιστημονικά καταρτισμένους λειτουργούς
Ο νομοθέτης διασφαλίζει υψηλού επιπέδου εκπαίδευση των διαμεσολαβητών, επιμηκύνοντας την υποχρεωτική εκπαίδευσή τους, προβλέποντας την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή όχι μόνο στους αποφοίτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και σε έγκριτους επιστήμονες, κατέχοντες μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών κύρους από την παγκόσμια κοινότητα.
Επίσης, διασφαλίζει την πιστοποίησή τους από το Υπουργείο Δικαιοσύνης με σύστημα αξιοκρατικών και ουσιαστικών εξετάσεων.
Η διαμεσολάβηση αναβαθμίζει τον ρόλο των δικηγόρων
Οι δικηγόροι, ως υποχρεωτικοί παραστάτες των μερών στη διαδικασία της διαμεσολάβησης, αναδεικνύονται απαραίτητοι για τον νομικό έλεγχο αυτής και την κατάρτιση της τελικής συμφωνίας, επιτυγχάνουν γρηγορότερα αποτελέσματα και ενισχύουν τη σχέση εμπιστοσύνης με τους πελάτες τους.
Η διαμεσολάβηση διαθέτει σύστημα ελέγχου ποιότητας
Θωρακίζεται η εφαρμογή της διαμεσολάβησης με τη σύσταση ειδικού ανώτατου οργάνου ελέγχου και επίλυσης των αναφυομένων ζητημάτων καθώς και τήρησης του Κώδικα Δεοντολογίας, ο οποίος ενδυναμώνεται και εξασφαλίζει την αμεροληψία, την εχεμύθεια και την ανεξαρτησία του Διαμεσολαβητή.
Συστήνεται Κεντρική Επιτροπή Διαμεσολάβησης, στην οποία συμμετέχουν ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί, εκπρόσωποι του υπουργείου Δικαιοσύνης και έγκριτα μέλη της πανεπιστημιακής και διαμεσολαβητικής κοινότητας. Για πρώτη φορά προβλέπεται η υποχρεωτική συμμετοχή αντιπροσώπου των επαγγελματικών φορέων της χώρας.